Düşünüyorum, Öyleyse Neden Öğrenilmiyor?

“[Açıklayıcı] bir teoriyi kullanmanın yolunu bulmak onu yaratmaktan çok daha zordur”

(Pogrow’dan aktaran Reigeluth, 2013, s. 9).

2005 müfredat değişiminden beri gündemimizden hiç düşmeyen konulardan birisi düşünme becerileri eğitimi. Hemen her dersin öğretim programında bazı beceriler sıralanıyor ve öğrenciye kazandırılması gerektiği belirtiliyor. Bunun dışında OECD Pisa ya da p21 gibi organizasyonlar tarafından da 21. yy. öğrenci nitelikleri tanımlanırken de sık sık bu ya da benzeri becerilere atıf yapılıyor, öğrencilerde bu becerilerin geliştirilmesi gerektiği vurgulanıyor.

Buraya kadar herkes mutabık gibi. Evet, öğrenciye ezber yaptırmayalım. Ona düşünmeyi öğretelim. Sürekli değişen/ilerleyen bilgi alanını kendi becerileriyle takip edebilsin ve kazandığı becerilerle zorlu hayat koşullarında rehberliğe ihtiyaç duymadan kendi yolunu bulabilsin. Çok güzel sözler bunlar. Fakat uygulamaya gelince nasıl yapacağız bunu sorusunun cevabı pek açık değil gibi. Düşünme becerileri alanının en iyi tanımlanmış, üzerinde en çok durulmuş becerilerinden birisi kuşkusuz eleştirel düşünme. Buna rağmen, onun nasıl öğretileceği (burada öğretim değil, öğrenim denmeliydi diyenler olabilir) bile o kadar net değil. Basit bir örnek: Eleştirel düşünme öğretiminde sıklıkla referans olarak gösterilen Paul, Binker, Jensen ve Krelau tarafından ortaya konulan 35 adet eleştirel düşünme stratejisi var (Şahinel, 2007, s. 10-24). Öğretmen hepsini aklında tutacak, değişik durumlara bu stratejileri uygulayacak. Bunu yaparken de bireysel farklılıklara dikkat edecek. En iyi ihtimalle, eğer öğretmen konuya vakıfsa kendisi de bu stratejileri kullanıyorsa sezgisel olarak tanımladığı uygun durumlarda bu stratejileri çocuklara kazandırmak için bazı çalışmalar yapmaktadır. Belki daha iyisi, bazı öğretmenler özel çaba harcayarak bu stratejileri ders planları içerisine gömerek düzenli olarak öğretmeye çalışmaktadır. Ya diğerleri?

Gündemimizi ve söylemlerimizi bu kadar işgal ederken ortaya çıkan tabloda yani öğrenme çıktıları içerisinde düşünme becerileri eğitiminin ne kadar gerçekleştiğini ölçüp değerlendirmeye pek tevessül etmememiz de bir başka sorun alanı. Pratik bakış açısı bazılarımıza şu soruyu da çağrıştırıyor olabilir: Ölçme değerlendirmeye konu olmayacaksa niye öğretilsin?

Yukarıdaki alıntının devamında Pogrow şöyle demektedir: “Ben yeterince akıllı birisiyim ve 4 düşünme becerisinin detaylı ve etkili bir müfredat içinde nasıl çalışabileceğini bulmak, benim neredeyse 14 yıllık tam zamanlı çabamı gerektirdi” (Aktaran Reigeluth, 2013, s. 9). Düşünme becerileri eğitimi alanı doğası gereği iyi tanımlanmamış/yapılandırılmamış bir alandır; fakat düşünen bireyler yetiştirme derdindeysek bunu nasıl yapacağımızın şartlarını etkili bir şekilde yeniden gözden geçirmemiz gerekmektedir. Eğer bunun gerekli olduğuna inanıyorsak, 14 yıl bunun için fazla bir zaman değil…

Tabi, bu sürecin kazandırmaya niyetlendiğimiz düşünme becerilerinin niteliği üzerine daha derinlikli düşünmemizi sağlaması açısından da faydalı olacağı öngörülebilir. Çünkü bu yazının kapsamına dahil olmasa da söz konusu becerilerin müfredat değişiklikleri kapsamında daha çok bilişsel bir algıyla (Gür, 2014, s. 46) sunulduğu, oysa ki daha bütünlüklü bir yaklaşımla ele alınması gerektiği de üzerinde düşünülmesi gereken önemli bir başka konudur.

Hadi başlayalım. Düşünmeye ve uygulamaya... 

Kaynakça

Gür, B. (2014). Eğitimle imtihan (2004-2013). Ankara: SETA.

Reigeluth, C. M. (2013). Öğretim-tasarım teorisi nedir ve nasıl değişiyor? K. Çağıltay ve Y. Göktaş (Ed.), Öğretim Teknolojilerinin Temelleri: Teoriler, Araştırmalar, Eğilimler içinde (s. 1-22). (Çev: K. Y. Kaya ve S. Tısoğlu). Ankara: Pegem Akademi.

Şahinel, S. (2007). Eleştirel düşünme. (1. E-Baskı). Ankara: Pegem Akademi.